Αρθρο
Του Νίκου Ανδρουλάκη *

Το Μάιο του 2010 η Ελλάδα με την είσοδο της στο μνημόνιο άνοιγε νέο κεφάλαιο στην νεότερη ιστορία της. Οι βεβαιότητες με τις οποίες πορεύτηκε η χώρα στην εποχή του ευρώ έπαψαν να υφίστανται. Χάθηκαν μαζί με κάθε διάθεση συναίνεσης και συλλογικής προσπάθειας του πολιτικού συστήματος μπροστά σε μια πρωτοφανή κοινωνική τραγωδία.
Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά στην πολύπαθη ιστορική διαδρομή του λαού μας. Η κυριαρχία της συνομωσιολογίας και της ανορθολογικής απόδοσης ευθυνών για τα πραγματικά αίτια που μας οδήγησαν στο μνημόνιο βόλεψαν πολλούς, ακόμη και κάποιους από τους σημερινούς πρωταγωνιστές. Ο απολίτικος, υπεραπλουστευτικός διαχωρισμός αντιμνημονιακών και μνημονιακών δυνάμεων μας ακολουθεί έκτοτε. Οι πρώτοι επένδυσαν στην θεωρία υπονόμευσης της κυριαρχίας μας τόσο από γνωστές, όσο και από άγνωστες δυνάμεις οι οποίες επιβουλεύονται διαχρονικά τον περιούσιο… λαό μας, και οι δεύτεροι στη συλλογική ενοχοποίηση ενός λαού με «εγγενείς» αδυναμίες. Βρέθηκαν, έτσι, οριζόντια καταγγέλλοντες όσοι συστρατεύτηκαν με την αντιμεταρρυθμιστική δημαγωγία ή με το πελατειακό κράτος, εμποδίζοντας με την πολιτική τους κουλτούρα κάθε βήμα προόδου. Για το πώς φτάσαμε ως εδώ θεωρώ σημεία καμπής: την απόσυρση του νόμου Γιαννίτση, τον εφησυχασμό της κυβέρνησης Καραμανλή στο ξεκίνημα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (τη στιγμή που η χώρα είχε το μεγαλύτερο παγκοσμίως έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών), αλλά και τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύτηκε το σύνολο των κόμματων κατά την προεκλογική περίοδο του 2009. Όλα τα ενδιάμεσα γεγονότα απλά επιβεβαίωναν την κυριαρχία των δυνάμεων της οπισθοδρόμησης.

Ήταν, λοιπόν, θέμα χρόνου σε μια κρίση ρευστότητας η χώρα που χρειαζόταν υπέρογκο δανεισμό για να καλύψει τα ελλείμματα να πέσει στα βράχια. Με αποστεωμένη, λοιπόν, παραγωγική βάση δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις άμεσα την ύφεση, όποιον δρόμο και αν ακολουθήσεις. Ιδιαίτερα στην περίπτωση μας, όπου οι εταίροι υποβάθμισαν πλήρως την συστημική πλευρά της κρίσης.

Η πιο πάνω αναδρομή είναι απαραίτητη προκειμένου να αναδειχθεί το βασικό λάθος του πολιτικού συστήματος στην μεταμνημονιακή εποχή, που είναι η απροθυμία αυτοσυνειδητοποίησης της πραγματικότητας, είτε από ανεπάρκεια, είτε από ιδιοτέλεια. Έτσι, από τον Μάιο του 2010 έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος, τον οποίο πληρώνει σήμερα ακριβά ο ελληνικός λαός.

Τώρα δίνεται η ευκαιρία σε όλους για αλλαγή πλεύσης. Πάντα η ζωή μας δίνει την δυνατότητα της αυτοκριτικής και του επαναπροσδιορισμού.

Η περίπτωση της Κύπρου είναι ένα μάθημα για τις αντιμνημονιακές δυνάμεις. Παρόλο που η Κύπρος έχει αριστερή κυβέρνηση, μια πολύ μικρότερη οικονομία με επίγνωση των παρενεργειών του ελληνικού μνημονίου, οδηγήθηκε στην ίδια επιλογή, ύστερα από εναγώνια αλλά άκαρπη αναζήτηση χρηματοδότησης σε άλλες χώρες. Το παράδειγμα της Κύπρου δίνει το περιθώριο μιας στροφής στον ρεαλισμό, απομακρύνοντας την αντιπολίτευση από επικίνδυνα και αδιέξοδα πειράματα.

Όμως, και τα κόμματα της κυβέρνησης έχουν την δική τους ευκαιρία. Το εγχείρημα της τρικομματικής κυβέρνησης συνεργασίας, αλλά και η πρόσφατη απόφαση του Eurogroup δίνουν πολύτιμο χρόνο.

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι, όσο εμπεδώνεται στο κοινωνικό σύνολο η αβουλία των πολιτικών, η άδικη κατανομή των κοινωνικών βαρών και η διαιώνιση της αναξιοκρατίας, το πολιτικό πρόβλημα που εγκυμονείται θα είναι μεγαλύτερο και πολύ σοβαρότερο του οικονομικού. Τα τρία κόμματα πρέπει άμεσα να προχωρήσουν σε αξιοκρατική στελέχωση της δημόσιας διοίκησης, που ως τώρα παραμένει ζητούμενο. Και, βέβαια, στην αλλαγή του εκλογικού νόμου, ώστε να δοθεί δυνατότητα στα κόμματα να εκσυγχρονιστούν. Αυτό δεν συνδέεται μόνο με το πόσο αναλογικότερος θα είναι ο εκλογικός νόμος, αλλά και με τον εσωτερικό εκδημοκρατισμό των κομμάτων, τους κανόνες διαφάνειας και ελέγχου.

Τα τρία σημαντικά στοιχήματα που έχει μπροστά της η κυβέρνηση είναι η δίκαιη φορολογική μεταρρύθμιση, οι όροι ανακεφαλαιοποίσης των τραπεζών και τα κριτήρια αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας. Από τον χειρισμό των παραπάνω θα εξαρτηθεί ο χρόνος ανάκαμψης. Οι διαρθρωτικές κινήσεις πρέπει να γίνουν άμεσα, ώστε ο πολίτης να καταλάβει επιτέλους ότι αυτές δεν ταυτίζονται με τις περικοπές. Επίσης, είναι κρίσιμο την ανταγωνιστικότητα και το κόστος μετασχηματισμού της παραγωγικής βάσης να το πληρώσουμε αναλογικά όλοι και όχι να αποκτήσουμε ένα μοντέλο ανοιχτής οικονομίας για τους πολλούς και κλειστής οικονομίας για τους λίγους. Κέρδη χωρίς ρίσκο δεν υπάρχουν πλέον.

Τέλος, πρέπει να λειτουργήσει με τη συμβολή των εταίρων μας, πρόγραμμα στήριξης των ευπαθών ομάδων, γιατί η νέα μορφή φτώχειας που αντιμετωπίζουν είναι πρωτοφανής και ο κρατικός μηχανισμός ανέτοιμος να αντιδράσει. Μια κοινωνία με τα σημερινά ποσοστά ανεργίας και τις συνεχώς διευρυνόμενες ανισότητες φλερτάρει με τα όρια αντοχής της. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να επιταχύνουμε και να αποδεχτούμε ότι στο σημείο που βρισκόμαστε τώρα, ο πιο σύντομος δρόμος για την ανάπτυξη είναι αυτός της δίκαιης ύφεσης και των μεταρρυθμίσεων.

*Ο κ. Νίκος Ανδρουλάκης είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΠΑΣΟΚ